سقوط آزاد درآمد ایرانیان در یوتیوب فارسی | باز هم پای تحریم و فیلترینگ در میان است!
رویداد ۲۴ | تولیدکنندگان محتوای فارسی در یوتوب، اعلام کردند که در هفتههای اخیر و پس از یک بهروزرسانی در این شبکه اجتماعی، درآمدشان به طور ناگهانی افت کرده و در بعضی موارد تا حدود ۸۰ درصد کاهش یافته است. به گفته تعدادی محتواساز فارسی زبان، دقت یوتیوب در شناسایی موقعیت جغرافیایی و نحوه اتصال کاربران بیشتر شده و تماشای ویدیو از داخل ایران که در بسیاری موارد با فیلترشکن انجام میشود برای تبلیغدهندگان کمارزشتر تشخیص داده میشود. همزمان، یوتیوب در مقررات خود میگوید در صورت تشخیص «ترافیک نامعتبر»، ممکن است نمایش تبلیغات را محدود کند؛ موضوعی که میتواند روی درآمد اثر بگذارد.
بر اساس انچه یوتیوبرهای فارسی زبان گزارش میدهند درآمد بسیاری از کانالهای فارسی از ماهها و هفتههای اخیر کاهش قابل توجهی داشته است. عصرایران در اینباره به نقل از برخی یوتیوبرها گزارش داده است که این گروه درآمدشان بین ۷۰ تا ۹۰ درصد نسبت به قبل کاهش داشته است.
پیشتر، در مدل رایج درآمدزایی یوتیوب، بازدید بالا بهمعنای درآمد دلاری بالا بود. اگر یک ویدئو میلیونها بازدید میگرفت، درآمد معنادار و قابل توجهی ایجاد میکرد. اما اکنون بازدیدهای بالا حتی برای کانالهای بزرگ، درآمدی معادل گذشته ایجاد نمیکنند بهعنوان مثال، درآمد به ازای هر هزار بازدید (RPM) از حدود ۳ تا ۸ دلار به به دو دهم تا یک دلار سقوط کرده است
خبرآنلاین در گزارشی نوشته است که نمونههای موردی نشان میدهند ویدیویی که قبلاً با ۱ میلیون بازدید «دهها هزار دلار» درآمد میداد، حالا تنها «چندصد تا هزار دلار» میآورد. این سقوط نه یک نوسان مقطعی، بلکه تحولی ساختاری در مدل درآمدزایی یوتیوب به نظر میرسد.
الگوریتم جدید؛ تشخیص ترافیک ایرانی و نقش فیلترشکنها
به نظر میرسد الگوریتمهای جدید یوتیوب و گوگل نقش اصلی در این بحران دارند. سیستم تبلیغاتی گوگل از بخشهایی مانند تاریخچه تبلیغات، تحلیل موقعیت جغرافیایی و رفتار کاربران برای تصمیمگیری درباره نمایش تبلیغات استفاده میکند.
یکی از بزرگترین تغییرات، افزایش دقت تشخیص موقعیت جغرافیایی کاربران ایرانی است. پایگاه خبری زومیت در اینباره گزارش داده است که حتی زمانی که ایرانیان با VPN در حال مشاهده ویدئوها هستند، باز هم گوگل متوجه میشود چرا که بهجای تکیه صرف بر IP، از دادههای پیچیدهتر مانند اطلاعات سیستم عامل و زبان دستگاه، منطقه زمانی، نشتی DNS و الگوهای ترافیکی برای شناسایی کاربران ایرانی استفاده میکند.
این باعث شده ترافیک ایرانی که پیشتر با استفاده از VPN بهعنوان ترافیک خارجی ثبت میشد و برای تبلیغدهندگان سودآور بود دیگر به همین صورت حساب نشود در نتیجه کاهش قابل توجه درآمد تبلیغاتی برای یوتیوبرهای فارسی به وجود آمده است.
همیشه پای تحریم در میان است
زومیت در گزارش خود نکته مهم دیگری را نیز قید کرده است؛ مساله تحریم ها. بر اساس این گزارش این تغییر الگوریتمی در بستر تحریمهای اقتصادی علیه ایران قرار دارد.
مشخصا گوگل و یوتیوب شبکههای جهانی هستند و به دلیل قوانین بینالمللی، تمایل کمتری به نمایش تبلیغات به کاربران مقیم ایران دارد. وقتی کاربر بهعنوان ایرانی شناسایی میشود، نمایش تبلیغات سودآور برای تبلیغدهندگان خارجی محدود یا حذف میشود. به بیان دیگر، تحریمها به همراه راهکارهای فنی جدید یوتیوب باعث شدهاند ترافیک ایرانی برای تبلیغدهندگان کمارزشتر شود و به تبع آن، درآمد تولیدکنندگان محتوا کاهش یابد.
سرزمین رویایی که برای ایرانیان فروریخت
یوتیوبرها در فضای مجازی اطلاعات مختلفی را درباره این ماجرا به اشتراک گذاشتهاند. برخی از انها میگویند که «درآمدشان به یکپنجم یا یکدهم گذشته رسیده است. یوتیوبرهایی که پیشتر برای هر هزار بازدید حدود ۱۰–۱۱ دلار (یا بیشتر) درآمد داشتند، اکنون با رقمهایی در حدود ۱ دلار یا حتی کمتر مواجه هستند. حتی برخی صاحبان یا ادمین کانالها که بهشدت به تبلیغات یوتیوب وابسته بودند، گفتهاند ادامه فعالیت با کیفیت سابق دیگر به لحاظ اقتصادی بهصرفه نیست.
همه این موارد باعث شده تا برنامهریزی برای آیندهی یوتیوب فارسی بهطور جدی زیر سوال برود و دیگر یوتیوب سرزمین آرزوی درامد دلاری برای ایرانیان نباشد
البته گزارش زومیت به نقل از برخی یوتیوبرها اشاره دارد که کاهش درآمد برای همه یکسان نبوده است، برخی کانالها کاهش محسوسی را تجربه نکردهاند و بعضی دیگر گزارش دادهاند که افت درآمد در مواردی «تنها حدود ۲۰ درصد» بوده است. این اختلاف نشان میدهد نوع محتوا، مخاطب هدف و استراتژی کانال در میزان تأثیرگذاری تغییرات درآمدی نقش دارد.
سقوط درآمد تبلیغاتی یوتیوب فارسی به معنی تغییر در کل مدل اقتصادی فعالیت در این پلتفرم است. گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به این نکته اشاره دارد که حمایت مستقیم از تبلیغات گوگل دیگر نمیتواند منبع اصلی درآمد یوتیوبرها باشد.
چه باید کرد؟
بر اساس پیشنهادات منتشر شده توسط فعالان این حوزه به نظر میرسد از این به بعد شرکتهایی که پیشتر نقش تبدیل درآمدهای یوتیوب به ارز قابل برداشت را داشتند، اکنون باید نقش خود را به عنوان آژانس بازاریابی و جذب اسپانسر تغییر دهند.
یکی دیگر از راهکارهای پیشنهادی کارشناسان، هدفگیری ایرانیان مقیم خارج یا مخاطبان غیرایرانی است که به دلیل موقعیت جغرافیایی خارج از تحریم، درآمد بهتری دارند. این مساله البته چالشهای خود در زمینه تغییر محتوای تولیدی را نیز دارد تا جایی که برخی یوتیوبرها حتی مهاجرت به پلتفرمهای دیگر مانند «Kick» یا تمرکز بر محتواهای بلندمدت و تخصصیتر را مطرح کردهاند. موضوعی که به نظر نمیرسد برای همه فعالان این حوزه ممکن یا در کوتاه مدت قابل تحقق باشد.
مشخصا سقوط درآمد یوتیوبرهای فارسی از یوتیوب یک مسئله گذرا نیست؛ بلکه حاصل تغییرات ساختاری در الگوریتمها و سیاستهای پلتفرم همراه با فشارهای تحریمی و البته سیاست فیلترینگ است که مدل اقتصادی فعالان این حوزه را به چالش کشیده است. برخی تحلیلها میگویند این روند میتواند شماری از تولیدکنندگان محتوای فارسی را به سمت اتکا به حمایت مالی مستقیم، تبلیغات بیرون از یوتیوب یا حتی مهاجرت به پلتفرمهای دیگر سوق دهد. با این وجود در شرایط فعلی نگرانی از مرگ جامعه یوتیوب فارسی اصلیترین نگرانی است.
